< TSL 70 – REDACTIONEEL >
De recente protesten van studenten en medewerkers van de Universiteit van
Amsterdam tegen de huidige bestuursstructuur, waarbij alles van bovenaf wordt
bepaald, de geldstromen ondoorzichtig zijn en kleine, in Nederland unieke opleidingen
als Tsjechisch en Pools moeten verdwijnen omdat ze niet ‘rendabel’
zijn, heeft de redactie ertoe aangezet met een protestnummer te komen. Het protestnummer
van TSL gaat natuurlijk niet over de perikelen aan de Amsterdamse
universiteit, maar wel over de golven van protest die een kwart eeuw geleden
hebben geleid tot de val van de muur en de bevrijding van de Oost- en Midden-
Europese landen van het juk van de Sovjetideologie.
In een inleidend artikel wordt een overzicht gegeven van de verschillende
protestbewegingen in de Oost-Europese landen. De bekendste daarvan is wellicht
het na de onderdrukking van de Praagse lente in 1976 opgerichte Charta 77, met
als exponent de toneelschrijver en latere president Václav Havel. We publiceren
van hem de fraaie eenakter Protest.
In de Sovjet-Unie was er in de jaren zestig en zeventig van de vorige eeuw een
door de autoriteiten hardnekkig vervolgde dissidentenbeweging, waardoor velen
in een strafkamp belandden of, zoals de latere Nobelprijswinnaars Aleksander
Solzjenitsyn en Joseph Brodsky, het land werden uitgezet. Van een rechtszaak
tegen Brodsky, die in 1964 werd veroordeeld wegens ‘parasitisme’ is door een
journaliste in het geheim een verslag gemaakt. Een belangrijk verweer tegen de
ideologische druk was de ‘protestsong’. De beroemde Russische barden Vladimir
Vysotski, Boelat Okoedzjava en Aleksander Galitsj hebben veel bijgedragen aan
de zachte dood van het communisme. Ook nu, nu Rusland weer geleidelijk aan
het terugkeren is naar een totalitaire maatschappij, is er protest. Dat manifesteert
zich voornamelijk in de nieuwe sociale media op het internet: de blogs, tweets
en facebook berichten.
Zijdelings rakend aan het protestthema: de voorpublicatie van een stuk uit
de roman Een dag van de opritsjnik van Vladimir Sorokin en een keuze uit de
gedichten van de in 1973 (gedwongen) geëmigreerde dichter Vitali Amoerski.
Juni 2015
< TSL 70 >