Iosif Brodski



Litouws divertimento




Voor Tomas Venclova

1. Inleiding

Een klein, bescheiden landje aan de zee.
Het heeft z'n sneeuw, luchthaven, telefoons,
z'n joden.'t Buitenhuis van een dictator,
grijsbruin van kleur. En 't standbeeld van de bard
die 't land met zijn vriendin heeft vergeleken;

daaruit bleek niet zozeer verfijnde smaak,
maar geografisch inzicht: zuiderlingen
gaan hier op zaterdag naar noorderlingen
en plegen, aangeschoten en te voet,
zo nu en dan in 't Westen te belanden -
leuk thema voor een sketch. De afstanden
zijn hier ontworpen voor hermafrodieten.

Een lentemiddag. Plassen, wolken en
ontelbaar vele engelen op daken
van niet te tellen kerken. Ja, de mens
valt hier gewoonlijk aan gedrang ten prooi
of wordt detail van 's lands barokke vormen.


2. Leiklos 1

Een eeuw terug geboren zijn
en langs gordijnen die zacht ruisen
naar buiten kijken naar een tuin
en Katharina's hoge kruisen;
je schamen voor je moeder, om
een doelgericht lorgnet gaan hikken,
een kar voortduwen in de zon
door gettostraatjes die weerklinken;
naar Poolse dames in zwart kant
verlangen, smachtend, onervaren;
op tijd zijn voor de wereldbrand
en vallen voor 't Geloof, de Tsaar en
het Vaderland, of, indien niet,
van peies bakkebaarden maken
en, met New York in het verschiet,
zeeziek de oceaan in braken.


3. Café Neringa

Een café-deur in Vilnius zwaait open - Tijd vertrekt,
begeleid door 't gerinkel van messen en vorken.
Ruimte knijpt de ogen half dicht en kijkt
Tijd lang achterna, ietwat beschonken.

Een karmijnrode schijf, van z'n keerzij ontdaan,
hangt verstild boven daken, lijkt vastgevroren,
en je adamsappel wordt scherp, alsof spontaan
je gezicht tot alleen z'n profiel is verworden.

Als een toverstok aan bevelen gewend
en gekleed in een bloes van batist, gaat een dienster
rond op benen, net nog om de nek geklemd
van de plaatselijke keeper.


4. Wapenschild

Gregorius, de koene drakendoder,
wiens lans in allegorisch vuur ten onder
gegaan is, heeft zijn paard en zwaard
tot nu toe weten te behouden,
en hij vervolgt door heel Litouwen
zijn doel, in stilte, onvervaard.

Op wie heeft hij 't, z'n zwaard ten dreiging,
voorzien? Het mikpunt van vervolging
gaat schuil achter het wapenschild.
Wie? Heidenen? De hele wereld?
Als dat zo is, dan had, verduiveld,
Vytautas2 het bij 't rechte eind.


5. Amicum-philosophum de melancholia, mania et plica polonica3

Klaarwakker zijn. Deel van een vrouw. Een glas
vol met reptielen die naar buiten willen.
De waanzin van de dag werd tot een plas:
is in je nek gestroomd, langs ' t cerebellum.
Eén enkele beweging - en je maag
verkrampt, alsof in die verijsde massa
iemand een scherpe vulpen doopt, en traag
en schots en scheef 'ik haat je' zit te krassen,
de kronkels inje hersenen getrouw.
Je oor wordt volgestopt met zwoele zinnen
door het gelippenstifte deel der vrouw,
als luizig haar waarin zich vingers dringen.
En op je laken lig je, naakt, alleen -
een teken van de zodiak, van steen.


6. Palanga4

Slechts de zee weet de hemel in 't gezicht te zien;
en een reiziger, de duinen ingetrokken,
slaat de ogen neer en neemt wat wodka in -
een verbannen vorst, van harp en luit verstoken.

Huis geplunderd, vee geroofd, het graan verbrand.
Zoon door herders in een spelonk verborgen.
Aan z'n voeten nu alleen een strookje land,
en 't geloof ontbreekt om te lopen op golven.


7. Dominikanaj5

Verlaat de hoofdweg, sla een zijstraat,
die schijnbaar doodloopt, in, betreed
de kerk, die op dit tijdstip leeg staat,
ga zitten op een bank, discreet,
en fluister in Gods fraai geslepen,
voor daglawaai doof, oor niet meer
dan bij elkaar vier lettergrepen:

Vergeef mij, Heer.

1971



Vertaling Peter Zeeman






Leiklos: een straat in Vilnius.
Vytautas: Vytautas de Grote (1350-1430), de beroemdste grootvorst van het vroege Litouwen, streed voor de onafhankelijkheid van het land.
Amicum-philosophum ... : 'Voor een vriend en filosoof, over melancholie, waanzin en een Poolse vlecht', titel van een Middeleeuws manuscript dat in de bibliotheek van Vilnius wordt bewaard.
Palanga: bekende Litouwse badplaats aan de Baltische kust.
5 Dominikanaj: Litouws voor De Dominicanen, een kathedraal in Vilnius.



<

TSL 8

>